ارزیابی تحمل به شوری ارقام گندم نان بر اساس شاخص‌های تحمل مبتنی بر نسبت پتاسیم به سدیم برگ پرچم

یکی از تنش‌های غیرزنده مهم در نواحی خشک و نیمه خشک دنیا از جمله ایران، شوری خاک و آب است که باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی از جمله گندم می‌شود. استفاده از ارقام متحمل به شوری یکی از راه‌های دستیابی به عملکرد بالا در این نواحی است. به منظور ارزیابی تحمل به شوری در گندم، 41 ژنوتیپ گندم نان به صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمان در سال زراعی 1391 کشت شدند. شوری آب آبیاری در شرایط بدون تنش و تنش شوری به ترتیب 63/0 و 8/11 دسی‌زیمنس بر متر بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر شوری بر عملکرد دانه، میزان سدیم، پتاسیم و نسبت این دو عنصر در برگ پرچم ارقام گندم معنی‌دار بود. ارزیابی همبستگی­ها نیز نشان داد که همبستگی مثبت و معنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری بین نسبت K+/Na+ در هر دو محیط با شاخص‌های میانگین بهره­وری (MP)، میانگین هندسی بهره­وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM) و تحمل به تنش (STI) محاسبه شده بر مبنای این نسبت وجود دارد. بر این اساس، مناسب‌ترین شاخص‌ها برای گزینش ارقام متحمل به تنش شوری، چهار شاخص MP، GMP، HM و STI بودند. همچنین بر مبنای مقادیر این شاخص‌ها، ارقام طبسی، ارگ، اکبری، بم، سرخ‌تخم، بولانی، سیستان، کارچیا و روشن که از نسبت پتاسیم به سدیم بالایی نیز تحت هر دو شرایط برخوردار بودند، به عنوان متحمل‌ترین ارقام نسبت به تنش شوری انتخاب شدند. همچنین همبستگی معنی‌دار بین این شاخص‌ها با عملکرد دانه تحت شرایط تنش نشان داد که استفاده از آن‌ها برای غربال تعداد زیادی از ژنوتیپ­ها و یا برای انتخاب ارقام متحمل قبل از تعیین عملکرد دانه مفید است و می‌توانند به عنوان معیاری مناسب جهت انتخاب ارقام پرمحصول و متحمل‌ به تنش شوری مورد استفاده قرار گیرند.